1. Hastalığın Sebepleri
Hastalık bir çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Neden ne olursa olsun hastalıkla birlikte kiCinin sağlığı bozulur. Hastalıklardan korunmak erken tanı ve doğru tedaviyle mümkündür. Hastalıkların Bedensel ve çevresel olmak üzere iki nedeni vardır.
a. Bedensel Sebepler
Bedensel sebepler kalıtsal, hormonal ve metabolik kökenli olmak üzere 3 çeşittir.
Kalıtsal hastalıklar; anne babadan genlerle geçen hastalıklardır. Örneğin: Mongolizm, Turner sendromu, Klinefelter sendromu, renk körlüğü, hemofili (kanın pıhülaşmaması), kas erimesi, balık pulluluk vb.
Hormonal hastalıklar ise vücuttaki hormonların salgılanışm bozukluğuna bağlı ortaya çıkan hastalıklardır. Örneğin: Hipofız, tiroit, paratiroit, börek üstü bezi, yumurtalık ve testis gibi bezlerden salgılanan hormon miktarının az ya da çok olmasıyla oluşan hastalıklardır. Bunların sonucunda diyabet, obozite, guatr, polikistik över hastalığı vb. rahatsızlıklarla karşılaşmak mümkündür.
Metabolik hastalıklara gut hastalığı örnek olarak verilebilir. Bu tür hastalıklar vücut metabolizmasının bozulması sonucu ortaya çıkar.
tümüne metabolizma denk. Metabolizmadaki olaylar da genlerimizdeki bilgiler doğrultusunda yapılanmaktadır. Dolayısıyla genlerdeki bozukluklar metabolik hastalıklara yol açabilir.
b. Çevresel Sebepler
Hastalıkların oluşumunda çevresel sebepler de önemlidir.
Bu sebepleri şöyle sıralayabiliriz: Fiziksel, biyolojik, kimyasal çevre Biyolojik, sosyo kültürel, ekonomik etkenler Temel maddelerin alınmayışı.
Fiziksel çevre sular, lağım, ışık, radyasyon, giyim eşyaları, iklim şartları, piknik alanları, yaşadığımız alanlar, kullandığımız eşyalardan oluşmaktadır. Fiziksel şartlar sağlık açısından olumlu hâle getirilebilir. Bu ancak insanm yaşadığı çevreye duyarlı olmasıyla mümkündür.
Çevreye açık bırakılan çöpler insan sağlığını olumsuz etkiler.
Fiziksel çevrenin içinde yer alan, doğal afet sonucu ortaya çıkan olumsuz koşullar da hastalıkların oluşumunda etkilidir. Doğal afetlerden kaynaklanan olumsuz koşullar afetin meydana geldiği bölgede yaşam koşullarını olumsuz etkiler. Doğal afetlerin yaşanıldığı bölgelerde kişiler barınma, su ihtiyacının yeterince karşılanamaması gibi durumlarla karşılaşırlar. Bu durum kişilerin temizlik koşullarının yetersizliğine neden olur. Temizlik koşullarının yetersizliği de bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasına ve hızla yayılmasına neden olur. Doğal afetler sonucunda ortaya çıkan hastalıklar kolera, kızamık, hepatit, dizanteri, tifo, zatüre vb.dir. Bu hastalıkların ortaya çıkmasını engelleyebilmek için doğal afetlerle birlikte ortaya çıkan barınma ve beslenme ihtiyaçlarına çözüm bulunmalı, çöpler ve atıklar en kısa zamanda toplanarak zararsız hâle getirilmelidir (Resim 2.1). Bireylerin su ihtiyaçlan karşılanmalı, ortaya çıkabilecek bulaşıcı hastalıklara karşıda hemen aşı uygulanmasına başlanmalıdır.
Biyolojik çevre 5 grupta incelenir. Bunlar; mikroorganizmalar, vektörler, bitkiler, hayvanlar ve bunlara bağlı oluşan hayvansal ve bitkisel ürünlerdir.
Hastalık etkeni taşıyan bit, pire vb. eklembacaklılara vektör denir. Örneğin insanda sıtma hastalığına neden olan, insanlara Plasmodium malana (Plazmodyum malarya) denilen hastalık etkeni insanlara dişi sivrisinek tarafından taşınır.
Kimyasal çevreye ise örnek olarak çeşitli katkı maddeleri, fabrikalardan çıkan zehirli atıklar, kanser yapıcı bazı maddeler verilebilir.
Kişilerin sosyokültürel yaşantıları ve ekonomik durumları sağlıklarım olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Örneğin hamile kadının belirli aralıklarla sürekli doktor kontrolünde olması gerekmektedir. Bu durum kişilerin ekonomik düzeylerinin iyi olmasını ve aynı zamanda sosyokültürel olarak doktora gitmenin doğruluğunu fark etmiş olmasını gerektirmektedir. Çünkü sağlıklı bir doğum için yani hem annenin sağlığı hem de bebeğin sağlığı açısından doktor kontrolü gereklidir. Diğer taraftan aile ortamını huzursuzluğu, çalışma koşullarının olumsuzluğu vb. durumlar kişinin ruh sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.
Hastalıklarda bir diğer etken de beslenme yoluyla alınması gereken temel maddelerin alınmamasıdır. Flor eksikliğine bağlı diş çürümeleri, D vitamini eksikliğine bağlı raşitizim hastalığı örnek verilebilir.
2. Bulaşıcı Hastalarda Genel Kavramlar
Bulaşıcı hastalıkların önemini ve tedavi yöntemlerini kavramak için hastalık, enfeksiyon, hastalık etkeni, kuluçka süresi bulaşma süresi, salgın hastalık, bulaşıcı hastalık zinciri ve bulaşma yolu gibi kavramların ne olduğunu öğrenmek gerekmektedir. Şimdi bu kavramları göreceksiniz.
a. Hastalık ve Enfeksiyon
Hastalık çevresel, bedensel ya da her iki etkenin etkisiyle canlının sağlığında meydana gelen bozukluklardır.
Her hastalığın oluşumundaki etken farklıdır. Örneğin kanser vücudun herhangi bir yerindeki hücresel yapının bozulması sonucu hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşur. Ancak bu hastalık solunum gibi herhangi bir yolla bir kişiden diğerine geçmez. Grip, nezle, kolera gibi etkeni virüs ya da bakteri olan hastalıklar ise solunum yoluyla ya da , ortak kullanılan eşyalar, besinler gibi yollarla kişiden kişiye geçer.
Hastalık etkeninin her hangi bir yolla kişiler arasında yayılmasıyla ortaya çıkan hastalıklara bulaşıcı hastalık denir.
Hastalık etkeni olan herhangi bir mikroorganizmanın vücuda girerek üremesi durumuna enfeksiyon denir.
Ancak her enfeksiyon hastalık değildir. Meydana gelen enfeksiyonun hastalık olarak adlandırılabilmesi için vücuda giren hastalık etkeninin bulunduğu organ ya da dokuda çoğalarak bu yapıların çalışmasını bozması gerekir.
b. Hastalık Etkeni
Hastalık etkeni, vücuda girerek hastalığın oluşmasına neden olan mikroorganizmalardır. Bulaşıcı hastalıklarda başlıca etken olan mikroorganizmalar bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerdir.
Bu hastalık etkenleri solunum yolu, sindirim sistemi, yaralar vb. yollarla vücuda girer. Hastalık etkeni vücuda girer girmez vücudu savunan hücrelerle savaşmaya başlar. Hastalık etkenlerin bir kısmı yok edilirken bir kısmı da üremeye devam ederek enfeksiyona, daha sonra da hastalığa neden olur.
Hastalık bir çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Neden ne olursa olsun hastalıkla birlikte kiCinin sağlığı bozulur. Hastalıklardan korunmak erken tanı ve doğru tedaviyle mümkündür. Hastalıkların Bedensel ve çevresel olmak üzere iki nedeni vardır.
a. Bedensel Sebepler
Bedensel sebepler kalıtsal, hormonal ve metabolik kökenli olmak üzere 3 çeşittir.
Kalıtsal hastalıklar; anne babadan genlerle geçen hastalıklardır. Örneğin: Mongolizm, Turner sendromu, Klinefelter sendromu, renk körlüğü, hemofili (kanın pıhülaşmaması), kas erimesi, balık pulluluk vb.Hormonal hastalıklar ise vücuttaki hormonların salgılanışm bozukluğuna bağlı ortaya çıkan hastalıklardır. Örneğin: Hipofız, tiroit, paratiroit, börek üstü bezi, yumurtalık ve testis gibi bezlerden salgılanan hormon miktarının az ya da çok olmasıyla oluşan hastalıklardır. Bunların sonucunda diyabet, obozite, guatr, polikistik över hastalığı vb. rahatsızlıklarla karşılaşmak mümkündür.
Metabolik hastalıklara gut hastalığı örnek olarak verilebilir. Bu tür hastalıklar vücut metabolizmasının bozulması sonucu ortaya çıkar.
tümüne metabolizma denk. Metabolizmadaki olaylar da genlerimizdeki bilgiler doğrultusunda yapılanmaktadır. Dolayısıyla genlerdeki bozukluklar metabolik hastalıklara yol açabilir.
b. Çevresel Sebepler
Hastalıkların oluşumunda çevresel sebepler de önemlidir.
Bu sebepleri şöyle sıralayabiliriz: Fiziksel, biyolojik, kimyasal çevre Biyolojik, sosyo kültürel, ekonomik etkenler Temel maddelerin alınmayışı.
Fiziksel çevre sular, lağım, ışık, radyasyon, giyim eşyaları, iklim şartları, piknik alanları, yaşadığımız alanlar, kullandığımız eşyalardan oluşmaktadır. Fiziksel şartlar sağlık açısından olumlu hâle getirilebilir. Bu ancak insanm yaşadığı çevreye duyarlı olmasıyla mümkündür.
Çevreye açık bırakılan çöpler insan sağlığını olumsuz etkiler.
Fiziksel çevrenin içinde yer alan, doğal afet sonucu ortaya çıkan olumsuz koşullar da hastalıkların oluşumunda etkilidir. Doğal afetlerden kaynaklanan olumsuz koşullar afetin meydana geldiği bölgede yaşam koşullarını olumsuz etkiler. Doğal afetlerin yaşanıldığı bölgelerde kişiler barınma, su ihtiyacının yeterince karşılanamaması gibi durumlarla karşılaşırlar. Bu durum kişilerin temizlik koşullarının yetersizliğine neden olur. Temizlik koşullarının yetersizliği de bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasına ve hızla yayılmasına neden olur. Doğal afetler sonucunda ortaya çıkan hastalıklar kolera, kızamık, hepatit, dizanteri, tifo, zatüre vb.dir. Bu hastalıkların ortaya çıkmasını engelleyebilmek için doğal afetlerle birlikte ortaya çıkan barınma ve beslenme ihtiyaçlarına çözüm bulunmalı, çöpler ve atıklar en kısa zamanda toplanarak zararsız hâle getirilmelidir (Resim 2.1). Bireylerin su ihtiyaçlan karşılanmalı, ortaya çıkabilecek bulaşıcı hastalıklara karşıda hemen aşı uygulanmasına başlanmalıdır.
Biyolojik çevre 5 grupta incelenir. Bunlar; mikroorganizmalar, vektörler, bitkiler, hayvanlar ve bunlara bağlı oluşan hayvansal ve bitkisel ürünlerdir.
Hastalık etkeni taşıyan bit, pire vb. eklembacaklılara vektör denir. Örneğin insanda sıtma hastalığına neden olan, insanlara Plasmodium malana (Plazmodyum malarya) denilen hastalık etkeni insanlara dişi sivrisinek tarafından taşınır.
Kimyasal çevreye ise örnek olarak çeşitli katkı maddeleri, fabrikalardan çıkan zehirli atıklar, kanser yapıcı bazı maddeler verilebilir.
Kişilerin sosyokültürel yaşantıları ve ekonomik durumları sağlıklarım olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Örneğin hamile kadının belirli aralıklarla sürekli doktor kontrolünde olması gerekmektedir. Bu durum kişilerin ekonomik düzeylerinin iyi olmasını ve aynı zamanda sosyokültürel olarak doktora gitmenin doğruluğunu fark etmiş olmasını gerektirmektedir. Çünkü sağlıklı bir doğum için yani hem annenin sağlığı hem de bebeğin sağlığı açısından doktor kontrolü gereklidir. Diğer taraftan aile ortamını huzursuzluğu, çalışma koşullarının olumsuzluğu vb. durumlar kişinin ruh sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.
Hastalıklarda bir diğer etken de beslenme yoluyla alınması gereken temel maddelerin alınmamasıdır. Flor eksikliğine bağlı diş çürümeleri, D vitamini eksikliğine bağlı raşitizim hastalığı örnek verilebilir.
2. Bulaşıcı Hastalarda Genel Kavramlar
Bulaşıcı hastalıkların önemini ve tedavi yöntemlerini kavramak için hastalık, enfeksiyon, hastalık etkeni, kuluçka süresi bulaşma süresi, salgın hastalık, bulaşıcı hastalık zinciri ve bulaşma yolu gibi kavramların ne olduğunu öğrenmek gerekmektedir. Şimdi bu kavramları göreceksiniz.
a. Hastalık ve Enfeksiyon
Hastalık çevresel, bedensel ya da her iki etkenin etkisiyle canlının sağlığında meydana gelen bozukluklardır.
Her hastalığın oluşumundaki etken farklıdır. Örneğin kanser vücudun herhangi bir yerindeki hücresel yapının bozulması sonucu hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşur. Ancak bu hastalık solunum gibi herhangi bir yolla bir kişiden diğerine geçmez. Grip, nezle, kolera gibi etkeni virüs ya da bakteri olan hastalıklar ise solunum yoluyla ya da , ortak kullanılan eşyalar, besinler gibi yollarla kişiden kişiye geçer.
Hastalık etkeninin her hangi bir yolla kişiler arasında yayılmasıyla ortaya çıkan hastalıklara bulaşıcı hastalık denir.
Hastalık etkeni olan herhangi bir mikroorganizmanın vücuda girerek üremesi durumuna enfeksiyon denir.
Ancak her enfeksiyon hastalık değildir. Meydana gelen enfeksiyonun hastalık olarak adlandırılabilmesi için vücuda giren hastalık etkeninin bulunduğu organ ya da dokuda çoğalarak bu yapıların çalışmasını bozması gerekir.
b. Hastalık Etkeni
Hastalık etkeni, vücuda girerek hastalığın oluşmasına neden olan mikroorganizmalardır. Bulaşıcı hastalıklarda başlıca etken olan mikroorganizmalar bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerdir.
Bu hastalık etkenleri solunum yolu, sindirim sistemi, yaralar vb. yollarla vücuda girer. Hastalık etkeni vücuda girer girmez vücudu savunan hücrelerle savaşmaya başlar. Hastalık etkenlerin bir kısmı yok edilirken bir kısmı da üremeye devam ederek enfeksiyona, daha sonra da hastalığa neden olur.
